Collectieve verantwoordelijkheid of terrorisme?

Toen de Israëlische minister Rehavam Zeevi in 2001 werd doodgeschoten door de Palestijnse militant Hamdi Quran was dit de eerste moord op een Israëlische minister door een Arabier. Het was echter niet de eerste moord op een Israëlische minister. In 1995 heeft een Israëlische Jood de minister-president Yitzhak Rabin dood geschoten.

Ariel Sharon en de Knesset riepen de moord op Zeevi uit tot een "terroristische daad" en riepen op tot een retributie tegen het Palestijnse volk in de West Bank en Gaza. Een enigszins vreemde reactie aangezien bij de dodelijke aanslag op Rabin niet werd gesproken over een "terroristische daad" en er evenmin sprake was van een oproep tot retributie.

Tegelijkertijd herinnert deze moord ons aan een aantal vragen over "doelgerichte moorden" en wanneer deze wel of juist niet gelegitimeerd mogen worden. De dag dat de moord plaats vond plaatste het Wall Street Journal een onnozel artikel waarin men stelde dat aangezien de VS Osama Bin Laden wilde vermoorden, Israel ook wel Palestijnse "terroristen" mag aanvallen en vermoorden wanneer zij dat wenst.

Het lijkt ons dan ook zinvol om de terminologie van termen zoals terrorisme, aanslagen, enz. te ontleden.

Terreur en collectieve verantwoordelijkheid

Terrorisme kan op meerdere manieren worden gedefinieerd, maar het primaire element heeft te maken met de positie en instelling van zowel de dader als het slachtoffer. Vanuit een puur emotioneel standpunt is terrorisme simpelweg iets verschrikkelijks. Rationeel gezien is het echter duidelijk dat terroristische daden worden gemotiveerd vanuit specifieke doeleinden en specifieke onvrede.

Maar wat zijn nu eigenlijk de doelen van terroristen? Dat is waar we het perspectief moeten aanpassen en onszelf moeten realiseren dat wat door de slachtoffer als "terreur" wordt ervaren, door de dader als "collectieve verantwoordelijkheid" wordt gezien.

Collectieve verantwoordelijkheid is een van de oudste vormen van sociale controle en manipulatie die de mensheid kent. De situatie waarin een gehele gemeenschap of een segment daarvan wordt vernietigd voor de zonden van enkelen is een veel voorkomend verschijnsel door de gehele geschiedenis heen.

Gemeenschappen en stammen, zoals in de Bijbel omschreven, zijn niet vernietigd vanuit pure bloeddorst. Er is sprake van een ingecalculeerde boodschap; de geringste overtreding van een individu leidt tot de vernietiging van allen (of in ieder geval een aanzienlijk deel hiervan).

Collectieve verantwoording zoekt niet naar sociale fragmentatie maar zoekt naar het aanvallen van de gemeenschap als geheel zodat de partij die het onrecht uitvoert niet ongestraft weg komt. Hoewel dit het voornaamste doel is van collectieve verantwoordelijkheid, zal de ontvanger dit ervaren als "terreur" omdat het geweld onvoorspelbaar en willekeurig is en niet op individuele basis uitgevoerd wordt.

De typische Westerse reactie is; "Wat hebben zij gedaan om dit te verdienen?" Dat is inderdaad de legitieme reactie binnen onze maatschappij die gebaseerd is op het beeld van individuele menselijke wezens. Daarbij moeten we echter niet vergeten dat de heiligheid van het individu in de politieke betekenis een relatief nieuw idee is binnen de Westerse wereld en daarbuiten grotendeels nog onbekend is.

Het is in de geest van die "collectieve verantwoordelijkheid" dat Duitse soldaten tijdens WO1 Belgische burgers executeerden om de sluipschutters die Duitse soldaten aanvielen onder druk te zetten. Hetzelfde idee van "collectieve verantwoording" ligt aan de basis van de Anglo-Amerikaanse vernietigingsbombardementen op Duitsland tijdens WO2 evenals de nucleaire bombardementen op Japan. Dit heeft het leven gekost aan meer dan een miljoen mensen, die overduidelijk onschuldig waren op individuele basis en die in feite niets te maken hadden met de oorlogshandelingen. Vaak is militair strategisch geweld slechts "collectieve verantwoordelijkheid" in een nieuw jasje. De bombardementen op Hiroshima en Nagasaki waren er om "collectieve verantwoording" op te leggen. De bombardementen op Duitsland waren bedoelt om het "moreel" te ondermijnen en de burgers in opstand te laten komen tegen hun eigen regering. De bombardementen van WO2 leren ons eveneens dat er een onwaardige en terroristische kant is aan het opleggen van "collectieve verantwoording".

De omslag naar terreur

We staan nu op een punt waar het gebruik van "collectieve verantwoording" in oorlog veranderd naar het "terrorisme" zoals we dat vandaag de dag kennen. Omdat de terrorist niet in staat is het leger of de politie te verslaan, valt deze de onschuldige burger aan in de hoop dat dit ertoe leidt dat de regering onder druk komt te staan en deze zijn beleid concreet veranderd. Het is op deze manier, als een vorm van "collectieve verantwoordelijkheid", dat terrorisme wordt toegepast sinds de 19de eeuw in Frankrijk, Rusland, en vandaag de dag in Palestina, Israël, de VS en delen van de Derde wereld.

De massamoord tijdens de 9/11 aanslagen op de VS waren bedoeld om de VS haar beleid aan te laten passen. De geestelijk vader van deze aanslagen, Osama Bin Laden, eiste de ontmanteling van Amerikaanse militaire basissen in Saoedi-Arabië, een stop van het embargo tegen Irak en de terugtrekking van het Joodse volk uit Palestina (in deze laatste wordt de terugtrekking uit de West Bank en Gaza bedoeld aldus Joseph Sobran).

We moeten ons geen illusies maken over onze Westerse reguliere standpunten tegen "terrorisme". Sterke uitspraken tegen "terrorisme" nemen niet weg dat "collectieve verantwoordelijkheid" een conventionele manier van oorlogsvoering is, die is toegepast door allen die zich er vandaag de dag tegen uitspreken. Stellen dat het immoreel is om "collectieve verantwoordelijkheid" toe te passen door willekeurige bomaanslagen, zelfmoord acties en ontvoeringen, terwijl men het tegelijkertijd goedkeurt om militaire bombardementen en aanvallen uit te voeren, houdt feitelijk in dat men stelt dat de zwakkere niet het recht heeft om de sterkere aan te vallen. Uiteraard kunnen we hypocriet blijven in deze zaak, dat is altijd de gemakkelijkste weg. We dopen onze "collectieve verantwoordelijkheid" om tot recht en dat van onze vijanden om als onrecht. De zwakkere, onderdrukte zal altijd vechten tegen de sterkere, overheersende, zeker als deze ook nog eens arrogant en hebzuchtig is. Op de korte termijn kan men wellicht moorden, maar op de lange termijn zullen we de ongelijkheden moeten benoemen bij naam.

Terrorisme in Israel

In Israel ligt de zaak wat complexer. Sinds 1967 heeft Israël veel gebieden bezet, waarvan de VN heeft geoordeeld dat zij hier geen enkel recht op heeft. Dit is belangrijk omdat de VN hiermee het bestaan van Israel ratificeert. Tengevolge gebruikt Israël de autoriteit van de VN om haar bestaan te legitimeren op ongeveer de helft van het oorspronkelijke Palestijnse mandaat om vervolgens de autoriteit van diezelfde VN te verwerpen door de andere helft te bezetten. Israël blijft nederzettingen bouwen in de bezette gebieden die plaats bieden aan duizenden Israëlische Joden. Israël heeft al het water in deze gebieden ingenomen en verdrijft het Palestijnse volk dat van oorsprong al generaties lang op deze grond woonde. Israël blijft zichzelf Arabisch land toe eigenen voor meer en meer nederzettingen en zogenaamde "veiligheidszones", waarbij Palestijnse huizen, landbouwgrond en olijfgaarden compleet worden vernietigd.

Onder deze omstandigheden is het niet meer dan logisch dat het Palestijnse volk bezwaar maakt. Dat is dan ook de ultieme oorzaak van de twee opstanden (Intifada's) die Israël mee heeft gemaakt. Op TV kunnen we aanschouwen hoe Israël op zijn beurt "collectieve verantwoording" oplegt aan het gehele Palestijnse volk met tanks, gevechtshelikopters, raketten en F16 gevechtsvliegtuigen. Het Palestijnse volk daarentegen heeft niet zo'n arsenaal tot haar beschikking en gebruikt wat ze voor handen hebben; stenen, geweren, af en toe een granaat of mortier en meer recent zelfmoord terroristen.

Uiteraard heeft het Palestijnse volk, opgedeeld in twee gebieden, er weinig hoop op om het superieure Israëlische leger te verslaan in een directe confrontatie. Ze zijn in de minderheid en zeer slecht bewapend. Om deze reden wordt het Palestijnse volk gedwongen om een beleid van "collectieve verantwoordelijkheid" op te leggen aan Israël en daarbij "onschuldige" burgers te doden. Hun doel is echter niet moord, hun doel is om te rebelleren tegen het Israëlische leger en proberen de Israëlische publieke opinie te beïnvloeden om zijn krijgsmacht terug te trekken en om de West Bank, Gaza en Oost Jeruzalem terug te geven.

Het bewijs dat dit de concrete doelen zijn voor de Palestijnen (in plaats van de complete vernietiging van Israël) kan men vinden tijdens de eerste Intifada. De eerste Intifada kwam tot een einde toen Israël in 1993 het Oslo voorstel accepteerde. In deze tijd erkende het Palestijnse volk Israël haar bestaansrecht in ruil voor een herstel van de oorspronkelijke grenzen zoals deze in 1967 vastgelegd waren. De tweede Intifada begon na het bedrieglijke Camp David voorstel in 2000 toen de Israëlische regering te kennen gaf dat zij geen enkele intentie had om de oorspronkelijke grenzen van 1967 te herstellen. Een standpunt dat nog eens werd bekrachtigd door het feit dat Ariel Sharon een tactloos en provocatief bezoek bracht aan de Al Aqsa moskee in Jeruzalem.

De Israëlische reactie op de Intifada's was het "collectief verantwoordelijk" houden van het gehele Palestijnse volk. Zij zetten de gehele Palestijnse populatie in het gevang en weigerden iedere verdere dialoog. In dit proces zijn zo'n 700 Palestijnse onschuldige burgers gedood.

Een moment van helderheid

Onschuldige doden vallen aan beide kanten. Net als dat "collectieve verantwoording" en "terrorisme" twee zijden van dezelfde munt zijn. Het ligt er maar net aan wie "geeft" en wie "ontvangt", dus het "vermoorden van onschuldigen" en "nevenschade" zijn in grote mate afhankelijk van ons persoonlijk perspectief. Sommigen zeggen dat er een verschil is; "moord op onschuldige burgers" is met voorbedachte rade, terwijl "nevenschade" een onontkoombaar gevolg is van het realiseren van een “hoger doel”.  Dit kan men toepassen op de slachtoffers van de 9/11 aanval in New York. Het is duidelijk dat de terroristen een symbool wilden vernietigen om hun "terreur" op te leggen. Als ze enkel wilden moorden hadden ze waarschijnlijk later en lager gevlogen. Anderzijds is het uiteraard onmogelijk om de vele onschuldige slachtoffers van deze aanslag simpelweg af te doen als "nevenschade", dat zou een aanslag op het menselijk moraal en de menselijke norm zijn. Net als de term zelf overigens.

Hiermee komen we weer terug op de moord op Rehavam Zeevi, we zitten met een dubbele terminologie. Als iemand de rechtsgeldigheid van moord accepteert is het een gerechtvaardigd doelwit. Aan de andere kant kan men er vanuit gaan dat het simpelweg een ordinaire moord of een aanslag was. We kunnen in ieder geval stellen dat dit geen terroristische daad was. Het is niet uitgevoerd als een oplegging van "collectieve verantwoordelijkheid", in tegendeel zelfs; Zeevi was uitverkozen als een individu dat zichzelf vaak heeft uitgesproken tegen de Arabische aspiraties. Ook was de aanslag niet uitgevoerd om de Israëlische publieke opinie of regering te beïnvloeden. Het "Volksfront voor de bevrijding van Palestina" (PFLP) rechtvaardigde de moord als een legitieme justificatie voor de moord op hun eigen leider door Israëlische troepen. Mustafa Zibri kwam om door een raket explosie tijdens een aanval door Israëlische gevechtshelikopters op 27 augustus in 2001.